องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษ เพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน)

ม่วงตึ๊ด: เมื่อศรัทธาสร้างสรรค์ชุมชน

ม่วงตึ๊ด: เมื่อศรัทธาสร้างสรรค์ชุมชน

จังหวัดน่านมีชุมชนเล็กๆ ที่ชื่อว่า ตำบลม่วงตึ๊ด อำเภอภูเพียง ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงแหล่งท่องเที่ยวทั่วไป แต่เป็นเมืองเก่าที่ยังคงมีมนต์ขลังและลมหายใจจากความศรัทธาของผู้คน สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่เปรียบเสมือนหัวใจของชุมชนแห่งนี้คือ วัดพระธาตุแช่แห้งพระอารามหลวง ปูชนียสถานศักดิ์สิทธิ์ประจำปีเถาะ (กระต่าย) ที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามานานกว่า 670 ปี ทุกๆ ปีในช่วงเดือนมีนาคม ผู้คนจากทุกสารทิศจะหลั่งไหลมาร่วมนมัสการองค์พระธาตุเจ้าภูเพียงแช่แห้งในงานประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ แต่ถึงแม้จะมีความเข้มแข็งทางวัฒนธรรมอันยาวนาน ชุมชนแห่งนี้ก็เผชิญกับความท้าทายทางเศรษฐกิจ เมื่อจำนวนนักท่องเที่ยวลดลงอย่างมีนัยสำคัญในช่วงนอกฤดูกาลท่องเที่ยวระหว่างเดือนมีนาคมถึงกันยายน

การแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นต้องอาศัยการทำงานร่วมกันของหลายภาคส่วนเพื่อพลิกฟื้นสถานการณ์ โดยคณะสงฆ์วัดพระธาตุแช่แห้งได้เป็นแกนนำร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ, ภาคเอกชน, ชุมชน, ปราชญ์ชาวบ้าน, ครูภูมิปัญญา และกลุ่มเยาวชนคนรุ่นใหม่ ในการฟื้นฟูและยกระดับงานประเพณีที่เกือบจะเลือนหายไปกว่า 20 ปี แนวทางที่ใช้คือการผลักดันให้งานประเพณี "หกเป็งนมัสการพระธาตุเจ้าภูเพียงแช่แห้ง" กลายเป็นเทศกาลที่มีศักยภาพสูงในการดึงดูดนักท่องเที่ยว ทุกภาคส่วนได้ร่วมกันสืบค้นและรื้อฟื้นพิธีกรรมที่สำคัญกลับคืนมา ทั้งพิธีแกล้มเลี้ยงอารักษ์หลวงนครน่าน, การทำเครื่องสักการะบูชา, และการจัดขบวนแห่คัวตานที่เต็มไปด้วยความศรัทธาจากทั้ง 15 อำเภอของจังหวัดน่าน

พลังของคนรุ่นใหม่และนวัตกรรมได้กลายเป็นอีกหนึ่งหัวใจสำคัญในการขับเคลื่อนครั้งนี้ เยาวชนในพื้นที่ได้สร้างสรรค์พื้นที่แห่งแรงบันดาลใจด้วยการนำเอาเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมท้องถิ่นมาผสมผสานกับแนวคิดสมัยใหม่ ตัวอย่างเช่น การนำเอาภูมิปัญญาเรื่องเรือแข่งน่านมาต่อยอดและออกแบบใหม่ให้กลายเป็นผลิตภัณฑ์ทางการท่องเที่ยวที่เข้าถึงคนในวงกว้างมากขึ้น การทำงานที่บูรณาการร่วมกันนี้ทำให้การจัดงานมีความสมดุลทั้งในมิติเศรษฐกิจ สังคมวัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม โดยด้านสิ่งแวดล้อมได้มีการรณรงค์ให้ใช้บรรจุภัณฑ์ที่ย่อยสลายได้และส่งเสริมการใช้วัสดุที่เป็นมิตรต่อธรรมชาติในการจัดขบวนแห่คัวตาน

ผลลัพธ์จากความมุ่งมั่นของทุกภาคส่วนทำให้งานประเพณีหกเป็งฯ ประสบความสำเร็จอย่างน่าทึ่ง เมื่อนำข้อมูลสถิติของเดือนมีนาคมมาเปรียบเทียบกัน พบว่าจำนวนนักท่องเที่ยวในปี พ.ศ. 2566 เพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 21.64 เมื่อเทียบกับปี พ.ศ. 2565 และที่สำคัญคือ รายได้จากการท่องเที่ยวก็เพิ่มขึ้นตามมาถึงร้อยละ 44.18 ความสำเร็จนี้ได้รับการยอมรับในระดับสากล โดยเรื่องราวการยกระดับงานประเพณีท้องถิ่นสู่เทศกาลที่มีศักยภาพด้านการท่องเที่ยวของตำบลม่วงตึ๊ด ได้รับคัดเลือกให้เป็นหนึ่งใน "Green Destinations Top 100 Stories" ประจำปี 2024 ในประเภท "การจัดการแหล่งท่องเที่ยว" ซึ่งถือเป็นเครื่องยืนยันว่าการพัฒนาที่ยั่งยืนสามารถสร้างความสำเร็จที่จับต้องได้จริง

นอกเหนือจากการพัฒนาเทศกาลแล้ว องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (อพท.) ยังคงเดินหน้าส่งเสริมศักยภาพด้านการท่องเที่ยวชุมชนของตำบลม่วงตึ๊ดอย่างต่อเนื่อง ด้วยการสนับสนุนให้ชุมชนพัฒนาการท่องเที่ยวโดยอาศัยวิถีชีวิตและวัฒนธรรมดั้งเดิมเป็นจุดขาย โดยล่าสุด ชุมชนตำบลม่วงตึ๊ด ได้รับการรับรอง มาตรฐานการท่องเที่ยวโดยชุมชนอาเซียน (ASEAN Community-Based Tourism Standard) ประจำปี 2568 จากกรมการท่องเที่ยว เพื่อส่งเสริมให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสวิถีชีวิตที่แท้จริงของคนท้องถิ่นอย่างลึกซึ้ง และยังมีการเปิด “ชุมชนยลวิถี” ณ วัดพระธาตุแช่แห้ง บ้านหนองเต่า ซึ่งเป็นอีกหนึ่งช่องทางในการนำเสนอคุณค่าทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาดั้งเดิมให้แก่นักท่องเที่ยวที่เดินทางมาเยี่ยมชม

ความสำเร็จเหล่านี้เป็นบทพิสูจน์ว่า “ทุนทางปัญญา” ที่มีรากฐานจากงานฝีมือ ศิลปะ และวัฒนธรรม สามารถขับเคลื่อนการพัฒนาที่ยั่งยืนได้จริง เมื่อคนในชุมชนภูมิใจในมรดกของตัวเอง และได้รับโอกาสในการสร้างสรรค์ ม่วงตึ๊ดก็จะยังคงเป็นเมืองที่ผู้คนมีชีวิตอยู่อย่างมีความสุขและพอเพียงได้อย่างแท้จริง

อัลบั้มภาพ